VIPNL test innovaties in verschillende proeftuinen of regio’s. Elke proeftuin heeft een proeftuintrekker, die vragen oppakt en de juiste mensen verbindt. We stellen graag de nieuwe proeftuintrekkers van Overijssel, Noord-Holland, Utrecht en Zuid-Holland aan je voor.

Suzanne Harink (links op de foto) – bestuurssecretaris & senior projectmanager Stimuland, samen met Lotte Kist (rechts) proeftuintrekker Overijssel

 

“Huh? Is er ook veenweide in Overijssel dan? Die vraag horen we vaak. Ja, er is zeker veenweide in Overijssel, en die zorgt ook voor genoeg uitdagingen in onze regio. Het is aan ons om Overijssel landelijk meer op de kaart te zetten. Maar ook in Overijssel zelf mag het veenweidevraagstuk nog beter op de agenda. Er is veel aandacht voor de droogteproblematiek van de zandgronden maar hé, let op: veenweide hebben we ook nog!

Daarbij vind ik het vooral belangrijk dat boeren zich gehoord voelen. Mijn collega Lotte en ik willen in het gebied veel ons gezicht laten zien. Alleen je telefoonnummer op de website zetten is niet genoeg. Ik wil benaderbaar zijn en mensen enthousiasmeren. De crux: weten wanneer het voor boeren interessant wordt. Veel agrariërs zijn erg verknocht aan hun gebied, maar het is niet alleen liefhebberij: ze hebben een bedrijf te runnen. Ik vind het belangrijk dat je transparant naar elkaar bent en begrip voor elkaar hebt. Als proeftuintrekker moet ik weten: wanneer werkt het voor jullie boeren wel en wanneer niet? Dan kan ik ook eerlijk zijn wat ik vanuit mijn rol kan betekenen.”

 

Martine Bijman – senior projectleider bij Water, Land & Dijken, proeftuintrekker Noord-Holland

“De veenweidegebieden van Noord-Holland zijn ingesloten door steden. Er komen veel fietsers voorbij die van alles in de media horen. Het is heel mooi als je dan als boer kunt zeggen: ik heb een waterinfiltratiesysteem en draag zo bij aan het klimaat. Boeren zien echt wel dat ze een slag moeten maken. Ze zijn geworteld op de plek waar hun familie soms al generaties woont. En daar willen ze blijven. Als boer, want dat is wat ze het liefste doen.

Met het Loket Veenweideboeren ontzorgen we boeren daarbij. Wij kijken: welke maatregelen kun je nemen, wat betekenen die voor de bedrijfsvoering en wat past bij jou? Daarna helpen we ook bij de vergunningaanvraag en de financiering. Vanuit dit loket kan ik mijn rol als proeftuintrekker ook goed oppakken. Is er een locatie voor greppelinfiltratie nodig? Die heb ik! En andersom zien wij dingen die niet goed werken in de praktijk. Bijvoorbeeld: is er een mogelijkheid te onderzoeken hoe we klei meer puinvrij kunnen maken? Binnen VIPNL kunnen we al die ervaringen delen. Zo hoeft niemand opnieuw het wiel uit te vinden.”

Foto Martine: Bert Hartman, FIeR door Hartman

 

Matthijs Boeschoten – programmaleider innovatie bij Wij.land, proeftuintrekker Utrecht

“Als kennismakelaar heeft Wij.land een belangrijke brugfunctie tussen kennis en praktijk. Hoe inspireer je boeren en vertaal je resultaten uit onderzoek naar het boerenerf? Maar de brugfunctie werkt ook andersom: want wij zien heel veel boeren met allerlei goede ideeën. Dan zetten we een pilot op en gaan we het gewoon doen. Vanuit onze ervaring aan de keukentafel denk ik dat wij ook weer nieuwe projecten voor VIPNL kunnen aandragen. Zo hebben we nu een boer die een voedselmoeras heeft aangelegd: hartstikke interessant, maar daar kan ook nog wel wat aan onderzocht en gerekend worden. VIPNL en Wij.land vullen elkaar daar mooi aan.

Ik vind innoveren met boeren hartstikke leuk. Dit zijn echte voorlopers: er is veel inventiviteit, een goede, positieve energie en het zijn gewoon leuke types. Ik ben heel benieuwd welke maatregelen de komende jaren binnen VIPNL praktijkrijp komen. Het is belangrijk dat maatregelen niet te veel risico hebben, duurzaam zijn – dus lang worden erkend – en passen in de boerenpraktijk. Als dat lukt, dan is er onder boeren zeker bereidheid om aan de slag te gaan.”

 

Wim Honkoop – adviseur en projectleider PPP Agro Advies, proeftuintrekker Zuid-Holland

“Innovatie in de landbouw is voor velen een vies woord geworden, mede dankzij de emissiearme stallen. Beloofde resultaten worden vaak niet gehaald. Waarom? Omdat de emissiereductie is vastgesteld in een onderzoekscontext. Reductie is echt mogelijk, maar dan moet je het systeem ook goed bijhouden in de praktijk. Ik snap dat mensen kritisch zijn, maar boeren krijgen de schuld als de beloofde resultaten niet gehaald worden, dat is te kort door de bocht. Niemand heeft nagedacht over vragen als: wie gaat het onderhoud doen en betalen? En hoe borgen we dat boeren er juist mee werken?

Beleidsmakers maken zich heel weinig zorgen over die praktijk merk ik, die missen een belangrijk stukje praktijkkennis. Ondertussen zetten ze wel de beloofde reductie in de boeken als resultaat. Hoe gaan we ervoor zorgen dat we met bijvoorbeeld waterinfiltratiesystemen wél de beloofde resultaten gaan halen? Door te kijken of we het simpeler kunnen maken. Onderhoud en beheer beter kunnen borgen. En goed beleid daarop kunnen adviseren. Daar wil ik als proeftuintrekker mee aan de slag. Ik hou van de boeren en ik hou van de natuur. Ik vind het vreselijk dat die zo’n tegenstelling zijn geworden. Dat is wat me drijft.”

Neem hier contact op met een proeftuintrekker in jouw regio.

Welke maatregel kan ik als beleidsmaker op locatie A stimuleren voor de meeste klimaatwinst? Gaan we met deze maatregelen de klimaatafspraken voor het veenweidegebied halen? Complexe vragen die nog niet goed te beantwoorden zijn. Nóg niet. VIPNL en het NOBV trekken al jaren samen op en gaan dat steeds intensiever doen. Ze combineren innovatie aan praktische maatregelen met wetenschappelijk en toegepast onderzoek naar broeikasgassen. Het doel: steeds beter begrijpen hoe broeikasgassen ontstaan. Daardoor kunnen ze ook steeds beter de emissies onder bepaalde omstandigheden voorspellen.

In het Klimaatakkoord (2019) is afgesproken dat veenweidegebieden jaarlijks vanaf 2030 1 Mton minder CO_2-equivalenten uitstoten. Daarvoor zijn een aantal vragen relevant. Welke maatregelen helpen die uitstoot te verlagen? En hoe hoog is de uitstoot nu?

Het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden (NOBV) en VIPNL willen samen een antwoord vinden op deze vragen. VIPNL kijkt daarbij vooral naar de praktische kant van maatregelen: hoe krijgen we ze werkend in het veld, kunnen grondgebruikers ermee uit de voeten en kan het economisch uit? Maar ook: zijn er bijeffecten voor biodiversiteit en waterkwaliteit en hoeveel water vraagt een maatregel? Hoe is de maatschappelijke acceptatie?

Het NOBV (opgericht in 2019) doet wetenschappelijk onderzoek naar het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen. Specialistisch werk. Pas met een gedegen onderbouwing kunnen beleidsmakers de resultaten gebruiken bij de keuzes die ze maken: op welke manier kunnen we de uitstoot in veenweiden terug gaan dringen? Daarnaast vormen deze cijfers een belangrijke onderbouwing of afgesproken doelen gehaald worden.

Het moet wel werken in de praktijk

Sinds de start van VIPNL in 2022 denken beide partijen samen na over het inrichten van VIPNL-onderzoek. Dat is niet voor niets, want het blijkt schipperen tussen de klimaatopgave (broeikasgassen) en de praktijk, legt Roel van Gerwen, programmacoördinator van VIPNL, uit. “Als VIPNL zijn we met name aan het innoveren. Net zo lang proberen tot we denken: zo werkt het optimaal in de praktijk, voor verschillende factoren. Optimaal is dan niet per se optimaal voor broeikasgasuitstoot.”

Pui Mee Chan, programmamanager NOBV, vult aan. “Wij kijken met een wetenschappelijke bril juist wél wat het beste is tegen die broeikasgasuitstoot. We zeggen dan bijvoorbeeld: we denken dat voor emissiereductie de greppels bij greppelinfiltratie dichter bij elkaar zouden moeten liggen. En dan zegt Roel: er is geen boer die zo wil werken.”

Van Gerwen: “En als een gebruiker er niet mee uit de voeten kan, dan heb je er niets aan.”

Wat gebeurt er? En waaróm gebeurt het?

Uiteindelijk is het terugdringen van die broeikasgasuitstoot (CO₂, maar ook methaan en lachgas) natuurlijk wel het doel. Het ontrafelen van de waaromvraag speelt daarom een essentiële rol. Wat gebeurt er in de bodem, waardoor op de ene plek meer of minder van een broeikasgas vrijkomt?

Door te begrijpen wat er gebeurt, kun je uiteindelijk ook uitspraken doen over plekken waar je niet gemeten hebt. Pui Mee Chan: “We kunnen niet overal meten: er is 200 duizend hectare veenweidegebied. Daarom heeft het NOBV een model ontwikkeld, SOMERS*, om op basis van metingen en rekenregels te berekenen wat de verwachte uitstoot in een bepaald gebied is. We kijken in onze onderzoeken welk effect vernatting heeft op de processen in de bodem. Daarom meten we niet alleen de uitstoot van broeikasgassen, maar ook parameters als temperatuur en pH. Zo proberen we verbanden te leggen.”

Meer meten voor meer betrouwbaarheid

Daarbij geldt: hoe meer meetpunten, hoe kleiner de onzekerheid van SOMERS. En precies dat gaan het NOBV en VIPNL samen doen: meer meten, bij meer verschillende maatregelen. Daarvoor hebben ze in ieder geval tot en met 2027 de tijd. Ondertussen denken Chan en Van Gerwen ook alvast na over een vervolg. Zodat, als beide programma’s stoppen, de opgedane kennis behouden blijft en verder ontwikkeld wordt. En beleidsmakers straks wetenschappelijk onderbouwd kunnen zeggen: op deze locatie hebben deze maatregelen het meeste effect.

*Subsurface Organic Matter Emission Registration System

Afbeeldingen: NOBV

Veenmos kan een alternatief gewas zijn voor veenweidegebieden. Het legt heel veel CO2 vast, gaat bodemdaling tegen, en kan alternatief zijn voor de potgrondindustrie. VIPNL doet onderzoek naar veenmos als duurzame vorm van landgebruik in veenweidegebieden.

We varen mee met Willem Stuulen (thematrekker Veenmosteelt) en boswachter Bas Rijs. We zien hoe het veenmos in de VIPNL-proef afgelopen jaar gegroeid is. En varen een stukje toekomst tegemoet: zó ziet veenmos eruit als het tientallen jaren zijn gang kan gaan.