Overlagen

Ruimte voor een oneliner. Het overlagen van veen: een kleilaag op het veen opbrengen, waardoor toetreding van zuurstof in het veenpakket wordt voorkomen.

Wat is overlagen?

Bij de reductie van broeikasgasemissies in veenweidegebied zijn er ruwweg twee smaken:

1. Het actief vernatten van veen, waarbij met hogere grondwaterstanden wordt voorkomen dat er zuurstof kan indringen in het veenpakket en daarmee veenoxidatie optreedt;

2. Het afdekken van veen met een ondoorlatende laag, waarmee als het ware een ‘deksel’ op het veenpakket wordt geplaatst, zodat minder zuurstof kan indringen in het veenpakket en veenoxidatie wordt geremd.
Overlagen is een maatregel die – samen met profielkeren en klei in veen- hoort tot de tweede smaak. Bij overlagen wordt een kleilaag op het veen gewerkt, zodat er een afdichting van de poreuze veenlaag ontstaat. Voor overlagen wordt klei uit een ander gebied naar de veenweiden getransporteerd en toegepast.

Fase

Het project bevindt zich momenteel in fase 3 van de innovatiefunnel, de testfase.

TIJDLIJN

TEAM

Het projectteam bestaat uit een diverse groep experts en betrokkenen, waaronder:

Klaas Kooistra: Onafhankelijk bodemexpert

Maaike van Agtmaal: Bodemkundige van het Louis Bolk Instituut (LBI)

Nico van der Weerd: Agrariër in de Groote Veenpolder en lid van de initiatiefgroep

Jan Dunnink: Agrariër in de kop van Overijssel

Dirk Johan Feenstra: Projectleider bij Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO) Noord en thematrekker

Sjoerd van der Meulen: Projectleider bij LTO Noord

CONTACTPERSONEN

Thematrekker:

Dirk Johan Feenstra (LTO Noord)

E-mailadres: e-mail@adres.nl

Inhoudelijk trekker:

Maaike van Agtmaal (LBI)

E-mailadres: e-mail@adres.nl

Betrokken partners

Samenvatting feiten

  • Startdatum

    Q1 2023

  • Locatie

    Groote Veenpolder en Kop van Overijssel

  • Eerste resultaten

    Realisatie van eerste demoveld

Relatie dit thema <> andere thema’s

Wat is de relatie van het thema met andere thema’s binnen VIPNL (binnen de 4 innovatiesporen water/bodem/landgebruik/integrale bedrijfsvoering)?

Overlagen valt onder het thema bodem maar is gerelateerd aan de andere thema’s water, landgebruik en integrale bedrijfsvoering.

Water: het verminderen van veenoxidatie door profielen te overlagen heeft gevolgen voor het waterbeheer. De hypothese is dat het peil minder verhoogd hoeft te worden dan bij vernatting

Landgebruik: overlagen heeft een minder ingrijpend resultaat voor graslandbeheer dan vernatting

Integrale bedrijfsvoering: profielkeren is een praktische maatregel voor integrale bedrijfsvoering. Door het keren wordt er gestreefd naar het optimaliseren van de landbouwkundige bedrijfsvoering met een lage broeikasgasuitstoot.

Stakeholders

  • Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV)

  • Provincie Fryslân

  • Wetterskip Fryslân

  • Agrariërs Groote Veenpolder en Kop van Overijssel

  • Milieuorganisaties, vanuit milieu en biodiversiteitsaspecten

  • Onderzoeksinstellingen

  • Lokale gemeenschappen

  • Milieudiensten

  • Gemeenten

  • De grondbank: leverancier van de klei

DISCLAIMER

De proef is nog te recent gestart om al conclusies te kunnen trekken over resultaten. Eerst moet enkele jaren gemeten worden om te kijken wat de emissiereductie daadwerkelijk is. Verder kan het zo zijn dat om de juiste reductie te bereiken een combinatie nodig van vernatting én overlagen. In de beleidsintentie bodem- en water sturend van het ministerie van I&W wordt voorgesteld om in de veenweidegebieden een grondwaterstand van minimaal 40cm onder maaiveld te realiseren. Ook de effecten op bodemleven (wormen, emelten etc.) en de relatie met weidevogelbeheer (snavel doordringbaarheid van het maaiveld), moeten nog worden onderzocht.

Zijn er al proeven gestart en wat zijn de locaties?

In Friesland is al een perceel overlaagd. Het project richt zich nu op provincie Overijssel.

Wat zijn de resultaten tot nu toe? Hoe ver is de voortgang van innovatie/onderzoek?

In Friesland zijn de eerste percelen overlaagd. Daarnaast is deze maatregel in het verleden al elders toegepast. Doel is om ook in Overijssel en Zuid-Holland praktijkproeven op te zetten.

Laatste nieuws

In Overijssel wordt een inventarisatie verricht naar geschikte percelen om te overlagen, om te kijken hoe deze maatregel op andere veengronden en waterstanden dan in Friesland uitpakt.

De hoofdvraag van het onderzoek is: “Wat voor effect heeft overlagen op de broeikasgasemissie en bodemdaling? Nevendoelen zijn om te onderzoeken wat het effect van de ingreep is op

i) de bodemkwaliteit (fysisch, chemisch en biologisch),
ii) ii) wat het effect is op waterinfiltratie,
iii) iii) effect op de waterkwaliteit
iv) iv) effect op landbouwkundige waarde (opbrengst, voederwaarde, draagkracht).

De hoofdvraag wordt beantwoord door een proefperceel aan te leggen waar het perceel wordt overlaagd. Gedurende drie meetjaren wordt de bodem bemonsterd en beoordeeld op textuur, structuur, draagkracht en indringingsweerstand. Tevens wordt er gekeken naar organische stofgehalte, pH en nutriëntengehalte. Biologische parameters als beworteling en bodemleven worden ook meegenomen. Met peilbuizen wordt de grondwaterstand jaarrond gemeten. Landbouwkundige aspecten zoals draagkracht/begaanbaarheid en opbrengst worden op de relevante momenten gemeten.

Na de eerste fase van 3-5 jaar worden bij voldoende aanwijzingen van werking tegen veenoxidatie mogelijk emissiemetingen gedaan.

Wordt er gemeten door NOBV? De maatregel moet -om in de SOMERS- systematiek te kunnen worden meegenomen gemeten worden door NOBV of een andere partij. Graag hier iets over zeggen.

Veel maatregelen om de uitstoot van broeikasgasemissies terug te dringen hebben een grote impact op de bedrijfsvoering van (melk)veehouders in het veenweidegebied . Bij het overlagen van veenweidepercelen is de aanname bij deze ingreep dat de huidige wijze van graslandbeheer op veenweidegrond behouden kan blijven. De meeste melkveehouders in het veenweidegebied zien deze maatregel als wenselijk en het draagvlak voor deze maatregel is dan ook groot bij hen.