Volg ons op YouTube
Veenmosteelt: Revitaliseren van veenmosgroei door gericht waterbeheer
(Vastlegging CO2 door klimaatbuffer veenmos)
Wat is Veenmosteelt?
Veenmosteelt is een vorm van landgebruik waarbij veenmos wordt geteeld om de oogst van substraat voor de potgrondindustrie mogelijk te maken en om een klimaatbuffer te ontwikkelen die CO2 vastlegt. In dit thema wordt onderzocht of veenmos een duurzame vorm van landgebruik kan zijn voor de veenweiden, voor zowel productie- als natuurdoeleinden.
Waarom is het belangrijk?
- Veenmos breekt door bacteriën in symbiose methaan af, waar bij andere natte teelten methaanemissie een probleem vormt;
- Veenmos is een goede plant voor het vastleggen van CO2 uit de atmosfeer;
- Een goed ontwikkelde veenmosvegetatie draagt al snel bij aan de verbetering van de biodiversiteit;
- Doorontwikkelde veenmosvegetatie is mogelijk een interessant landbouwproduct voor de potgrondindustrie.
Disclaimer
Veenmos telen onder de voedselrijke omstandigheden in West Nederland is buitengewoon lastig. Dit zien we in het Ilperveld, waar veenmos wordt geteeld op voormalig bemeste graslanden. Ten eerste is het harde oppervlaktewater hier ongeschikt om het veenmos te bevloeien, omdat veenmos houdt van zure, regenwateromstandigheden. In gebieden waar van nature het bicarbonaatgehalte lager is, is het eenvoudiger om veenmos te telen dan in West- Nederlandse veenweiden. Ten tweede kunnen snelgroeiende vaatplanten profiteren van voedselrijke condities in de bodem en daardoor concurreren met de langzaam groeiende veenmossen.
Stappen in de innovatiefunnel
STAND VAN ZAKEN
Aanzuren van het oppervlaktewater in het Ilperveld vergt in de beginfase veel inspanning, maar heeft uiteindelijk wel geleid tot een lagere pH en bicarbonaatconcentratie in het pilotgebied. Gedacht werd dat in natte zomers minder aanzuren nodig is, maar door nalevering van bicarbonaat uit de bodem blijkt het toch nodig om in deze perioden actief uit te pompen en nieuw, aangezuurd water aan te voeren. In het Ilperveld is in eerste instantie niet gekozen voor afplaggen voordat de veenmossen aangebracht werden, omdat het risico op verpapping bestaat. Daardoor zitten er ook nog veel nutriënten in de bodem, die leiden tot concurrentie van grassen en pitrus. Snel aanzuren en blijven maaien en afvoeren remt de concurrentie. In het voorjaar van 2023 zijn de veenmossen alsnog verdrongen door vaatplanten en is besloten om alsnog de site af te plaggen en opnieuw veenmos aan te brengen. In Ankeveen zijn in 2023 de eerste onderzoeken gestart. Er wordt hier niet aangezuurd maar met kleinere beheersmaatregelen zoals het graven van een greppel en aangepast maaibeheer onderzocht hoe het aandeel veenmos verhoogd kan worden. De eerste resultaten van deze proef worden in de tweede helft van 2024 verwacht. Daarnaast is er goede communicatie met andere pilotexperimenten in Nederland- onder andere Bûtefjild, Hegewarren en Krimpenerwaard, zodat de verschillende projecten elkaar goed aanvullen. Daarmee willen we de komende jaren de teelt steeds beter in de vingers krijgen om te zien of veenmos voor Nederland interessant is. Daarnaast kan ook buiten de grenzen gekeken worden voor verdere opschaling, waar vaak al meer zure omstandigheden aanwezig zijn.
Locatie en inrichtingsmaatregel per locatie
Locaties nu: Ilperveld, Ankeveen, Bûtefjild, Hegewarren (in ontwikkeling)
Pilot Krimpenerwaard (ZHL geen onderdeel van VIPNL)
Relatie met andere VIPNL thema’s
Veenmos legt CO2 (langdurig) vast en heeft daardoor een klimaatpositieve impact. Veenmosteelt kan daarmee compenseren voor andere vormen van landgebruik die nog wel CO2 uitstoten. Veenmos kan gezien worden als een vorm van natte teelt (paludicultuur), waarbij het geoogste materiaal potentie heeft als substraat (alternatief voor potgrond).
TIJDLIJN
RESULTATEN
Klimaat en milieu
In eerder onderzoek (Omhoog met het Veen, Ilperveld) zijn bureaustudies gedaan en een aantal gasmetingen verricht. De voorlopige aanname uit dit onderzoek is dat veenmos 3ton CO2 vastlegt per jaar per hectare. Momenteel wordt door NOBV gemeten aan het proefveld Ilperveld. Over de daadwerkelijke emissiereductie is pas over twee jaar meer bekend.
Ondernemers
Veenmosteelt heeft een grote interesse bij de substraat- en potgrondindustrie. Zij zoeken naar een duurzaam alternatief voor afgraven van veen en de teelt van ‘acrotelm’ oftewel groeiend veenmos op veenmosakkers zou een klimaatvriendelijk alternatief kunnen vormen. Ook bij bedrijven die carbon credits willen kopen zoals verzekeraars en lease maatschappijen is interesse om de bedrijfsvoering CO2 neutraal te maken met het kopen van carbon credits. Veenmosteelt vindt op dit moment slecht op zeer kleine schaal plaats in Hankhausen in Duitsland. Verder wordt veenmos geoogst als vorm van natuurbeheer, bijvoorbeeld in de Weerribben.
Maatschappij
Maatschappelijk gezien biedt veenmosteelt veel kansen. De teelt vraagt om schoon water en heeft een herstellend effect op de omgeving en natuur. Veenmos verlaagt de pH van bodem- en oppervlaktewater waardoor zeldzame dieren- en plantensoorten terugkeren. Verder is de teelt zeer open, zodat het landschapsbeeld globaal hetzelfde blijft in de veenweiden. Alleen beweiding op veenmospercelen is niet mogelijk.
Water
Veenmosteelt stelt zeer hoge eisen aan de waterhuishouding. Het vraagt een zeer stabiele waterstand zonder fluctuatie. En het stelt hoge eisen aan de waterkwaliteit. Veel oppervlaktewater en bemeste veenbodem heeft een te hoog gehalte aan bicarbonaat. Veenmosteelt vergt een lage pH en vooral een laag bicarbonaat-gehalte. Hiervoor is – vooral in West-Nederland – de buffering van regenwater nodig.
Rapporten
TEAM
- Willem Stuulen, Natuurlijke Zaken (thematrekker)
- Sarah Faye Harpenslager, B-WARE (inhoudelijk trekker/onderzoeksleider Ankeveen),
- Gijs van Dijk, B-WARE (onderzoeksleider Ilperveld)
- Adam Koks, B-WARE (onderzoeker)
- Bas Rijs (Boswachter/ beheerder Ilperveld)
- Tim Pelsma, Waternet, (beheerder Ankeveen)
- Christian Fritz, Radboud Universiteit (onderzoeker Ankeveen)
- Quint van Giersbergen (site coördinator Ilperveld meetsite NOBV)
CONTACTPERSONEN
Thematrekker:
Willem Stuulen (Natuurlijke Zaken)
E-mailadres: w.stuulen@natuurlijkezaken.nl
Inhoudelijk trekker:
Sarah Faye Harpenslager (Onderzoekcentrum B-ware)
E-mailadres:s.f.harpenslager@b-ware.eu
Laatste nieuws
Op 5 juni 2023 organiseerde VIPNL in samenwerking met het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden (NOBV) een webinar over Veenmos.
Hieronder kunt u het webinar terugzien.
Stakeholders
- Ministerie van LNV (financier)
- Provincie Zuid-Holland, Provincie Noord-Holland, Provincie Utrecht (financiers)
- HNNK, Wetterskip Friesland, Waternet (begeleidingscommissie)
- Zuid-Hollands Landschap, Landschap Noord-Holland, Natuurmonumenten, Fryske Gae, Groninger Landschap (landgebruik)
- Vereniging potgrond- en substraat fabrikanten Nederland, leasemaatschappijen (afnemers)
Deel dit thema
