Rekenmodel geeft Friese boeren inzicht én compensatie bij hoger waterpeil
Minder gewasopbrengst en minder melk, percelen die moeilijker begaanbaar zijn, waardedaling van de grond: als het waterpeil in veenweidegebieden omhoog gaat, kan dat leiden tot schade voor boeren. Om hen voor die schade te compenseren, heeft de provincie Friesland een rekenmodel gemaakt: de Compensatie Systematiek Veenweiden (CSV). Dit rekenmodel geeft melkveehouders op voorhand inzicht in de verwachte schade en de keuzes die zij kunnen maken.
In het klimaatakkoord van 2019 is afgesproken dat veenweidegebieden in 2030 1 Mton CO2 (equivalenten) minder uitstoten. Daarbij is ook afgesproken dat rekening wordt gehouden met het duurzaam economisch bedrijfsperspectief en de (financiële) consequenties voor boeren.
Schadeloos stellen bij peilverhoging
De Provincie Fryslân heeft daarop drie jaar lang gewerkt aan een compensatiesystematiek. Deze Compensatie Systematiek Veenweiden (CSV) gaat uit van een waterpeilverhoging tot een grondwaterstand van 40 cm onder maaiveld in de Friese veenweidegebieden. (Nu ligt het waterpeil vaak 60 tot 80 cm onder maaiveld of meer.) De bedoeling van de CSV is het schadeloos stellen van boeren. De melkveehouder mag er dus niet op achteruit gaan, afgezien van een eigen normaal maatschappelijk risico van 2%. De schade wordt gecompenseerd met grond en anders met geld. In totaal gaat het om zo’n driehonderd melkveehouderijen en 28.000 hectare veenweidegrond.
Inzicht in keuzes
Aan een waterpeilverhoging gaat een integraal gebiedsplan vooraf. De CSV berekent daarbij de schade voor melkveehouders, de grondcompensatie, de kwaliteit van beschikbare ruilgrond en verschillende scenario’s (gevolgen voor ruwvoerkwaliteit, melkopbrengst, GLB-vergoeding, etc.). Een melkveehouder krijgt zo op voorhand inzicht in de verschillende keuzes die hij kan maken.
De overeenkomsten voor peilverhoging in combinatie met de CSV worden minnelijk (vrijwillig) afgesloten. De regeling is zo ontworpen dat de verwachting is dat er gewerkt kan worden met een minnelijk proces, mocht een enkeling het totale gebiedsplan blokkeren kan gebruik gemaakt worden van de voormalige Wet inrichting landelijk gebied (WILG, inmiddels Omgevingswet).
Goedkeuring vanuit Brussel
De CSV wordt voorgelegd in Brussel, om zeker te weten dat deze compensatie niet gezien wordt als ongeoorloofde staatssteun. Goedkeuring wordt in 2025 verwacht.
Daarnaast zal worden onderzocht of de systematiek van de CSV ook werkt in West-Nederland.
