Veenweidesloot van de toekomst (VeesT): Onderzoek naar hoe toekomstbestendige veenweidesloten bijdragen aan doelstellingen op het gebied van klimaat, natuur en landbouw.
Wat is Veenweidesloot van de Toekomst (VeeST)?
We onderzoeken hoe de toekomstbestendige veenweidesloten bijdragen aan doelstellingen op het gebied van klimaat, natuur en landbouw. Het doel is om inzicht te krijgen hoe zo’n sloot eruitziet, en welk beheer nodig is om dit te bereiken en te behouden. Dit geldt voor zowel de huidige situatie als voor wanneer slootwaterpeilen hoger en dynamischer worden.
Waarom is het belangrijk?
Met een aangepast ecologisch beheer van sloot, oever, perceelrand en perceel kunnen we de negatieve effecten van toekomstige peilverhoging van de sloot opheffen en een goed functionerende en toekomstbestendige veenweidesloot realiseren. Deze sloot heeft een hoge biodiversiteit, een stabiel profiel met stevige kanten en minimale baggeraanwas en broeikasgasemissies. Het agrarisch beheer dat is gericht op biodiversiteit in en om de sloot en een optimale agrarische productie op het perceel wordt ook maatschappelijk gewaardeerd.
In het Klimaatakkoord Veenweiden heeft de overheid zich gecommitteerd aan het verminderen van broeikasgasemissies o.a. via verhoging van het grondwaterpeil in het veenweidegebied. Dat kan niet zonder een verhoging van het slootpeil. Dat gaat consequenties hebben voor de toestand (‘gezondheid’) van de sloten en de agrarische gebruikswaarde van percelen. Wij willen er door VeeST voor zorgen dat die consequenties gemitigeerd worden.
Bovendien spelen er rond de sloten in de veenweidegebieden nu ook al allerlei vraagstukken. De waterkwaliteit is vaak niet in orde en oevers zijn gevoelig voor erosie. Flora en fauna, waaronder invasieve exoten, veroorzaken schade aan oevers en ecosystemen. Onderhoud, zoals opschonen en baggeren, kost veel geld, terwijl minder intensief beheer meestal beter is voor waterkwaliteit en stabiliteit. Baggervorming door afkalving heeft invloed op methaanemissies, verwijderen van bagger zou dat moeten verminderen. De waterkwaliteit en de biodiversiteit van veenweidesloten staan onder grote druk. VeeST zoekt hier oplossingen voor.
Disclaimer
De proef is nog te recent te start om al conclusies te kunnen trekken over de resultaten. Eerst moet het praktijk onderzoek worden uitgevoerd om effecten te kunnen benoemen.
Stappen in de innovatiefunnel
STAND VAN ZAKEN
Het project VeeST is in 2023 van start gegaan met een verkenningsfase. Door de bestaande kennis en data en kennishiaten op een rij te zetten kunnen we in de navolgende jaren ons onderzoek heel gericht uitvoeren. Tijdens de verkenningsfase hebben we de variatie in veenweidesloten in Nederland in kaart gebracht. We hebben ook vastgesteld aan welke kenmerken de veenweidesloot van de toekomst moet voldoen. Daarnaast is op een rij gezet hoe beheer bijdraagt aan het verbeteren van de kwaliteitskenmerken van de veenweidesloot en welke risico’s bestaan door vernattingsmaatregelen. Ter voorbereiding op de uitvoeringsfase is een analysekader opgesteld en zijn eerste onderzoekslocaties vastgesteld. De verkenningsfase is begin 2024 afgerond met een rapportage en een plan van aanpak voor de uitvoering van ons onderzoek in 2024 en 2025.
Locatie en inrichtingsmaatregel per locatie
Locaties nu: VeeST is momenteel nog in voorbereiding, locaties volgen.
Relatie met andere VIPNL thema’s
VeeST hoort bij het innovatiespoor water, net zoals greppelinfiltratie. Er ligt een mogelijke relatie met BOHW (Boeren op hoog water, innovatiespoor Integrale Bedrijfsvoering). Het streven naar peilverhoging van het grondwater wordt ondersteund door peilverhoging in de sloot. In VeeST worden wensbeelden ontwikkeld en praktische handvatten hoe deze in de praktijk te bereiken en te behouden. BOHW gaat over benutbaarheid voor agrarisch gebruik van de percelen, VeeST gaat over de sloten en slootkant, dus de thema’s grenzen aan elkaar.
TIJDLIJN
Resultaten klimaat
De veenweidesloot van de toekomst is een sloot met minder uitspoeling van nutriënten, waardoor er minder baggervorming plaatsvindt. Dit leidt mogelijkerwijs tot een verminderde methaanuitstoot. Dit is gunstig voor het klimaat.
Resultaten ondernemers
Agrarische ondernemers hebben vaak al ervaring met slootrandenbeheer in de ANLB. De veenweidesloot van de toekomst vormt hier een uitbreiding op, door in plaats van perceelranden beheer ook het slootprofiel aan te passen. Hoe dit zijn weerslag heeft op het bedrijfsmodel voor de agrarisch ondernemer zal in het onderzoek duidelijk worden.
Resultaten maatschappij
Bloemrijke slootkanten en natuurvriendelijke oevers hebben in het beeld groot draagvlak bij het publiek. Voor de natuur is de veenweidesloot van de toekomst ook een verbetering, met schoner slootwater en kruidenrijke oevers.
Resultaten water
Voor de waterschappen heeft de veenweidesloot van de toekomst vooral betekenis als bouwsteen voor het verbeteren van de waterkwaliteit en behalen van de Kader Richtlijn Water (KWR) doelen. Er wordt onderzoek gedaan naar het effect van een grotere peilfluctuatie op de slootoevers en geïnnoveerd naar oplossingen om de negatieve effecten hiervan te minimaliseren.
RAPPORTEN
TEAM
- Martijn Thijssen (ORG-ID)
- Debby van Rotterdam (onderzoeksleider) (Nutriënten management instituut NMI)
- Michiel Verhofstad (Floron)
- Elske Koppenaal (Floron)
- Jolien Verweij (Waternet)
- Laura Moria (Nutriënten management instituut NMI)
- Youri Egas (Veenweiden Informatie Centrum VIC)
- Erik Jansen (Veenweiden Informatie Centrum VIC)
- Marloes Weidema (HVR Group)
CONTACTPERSONEN
Thematrekker:
Martijn Thijssen (Org-ID)
E-mailadres: martijn@vip-nl.nl
Inhoudelijk trekker:
Debby van Rotterdam (NMI)
E-mailadres:debby.vanrotterdam@nmi-agro.nl
Projectsecretaris:
Marloes Weidema (HVR Group)
E-mailadres:marloes.weidema@hvr-group.nl
Laatste nieuws
Stakeholders
- Projectgroep: NOBV, Waternet, NMI, Floron & VIC
Klankbordgroep: Stichting Toegepast Onderzoek Waterschappen Stowa, ministerie Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HdSR), Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK), Waternet, Buitegewoon, Joost van der Kroon, VU/Veenvitaal, Radboud Universiteit.
Verdere stakeholders: Agrariërs, loonwerkers, waterschappen, provincies, Ministeries LNV & IenW, agrarische collectieven die in het veenweidegebied werken, natuur- en milieuorganisaties die bezig zijn met vernattingsmaatregelen op (voormalige) landbouwgrond. Het project streeft er naar dat wensbeelden van de veenweidesloot van de toekomst algemeen bekend zijn bij deze stakeholders. Daarnaast is het streven dat algemeen bekend is dat vernatting mogelijk tot schade kan leiden voor de biodiversiteit in en om de sloot, stabiliteit van oevers en agrarische gebruikswaarde van perceelranden. Het uiteindelijk doel is dat iedereen die in de praktijk sloten en oevers beheerd de handvatten heeft, kent en opvolgt die in dit project mede worden ontwikkeld ten behoeve van het bereiken en behouden van het wensbeeld van de veenweidesloot van de toekomst.