Het onderzoeksprogramma Boeren Op Hoog Water onderzoekt wat verhoging van de grondwaterstand (20 centimeter beneden maaiveld in plaats van 50 centimeter) betekent voor een melkveebedrijf in het veenweidegebied. Levert een melkveebedrijfssysteem op veengrond met een grondwaterstand van circa 20 centimeter beneden maaiveld minder bodemdaling en broeikasgasemissies op? Biedt dit voldoende economisch perspectief ten opzichte van een melkveebedrijfssysteem met een ontwatering van circa 50 centimeter beneden maaiveld?
Het onderzoek gaat in op verschillende thema’s zoals grasproductie, waterkwaliteit, bodem, klimaat, diergezondheid en bedrijfseconomie en wordt uitgevoerd op de Hoogwaterboerderij van proefbedrijf KTC Zegveld.
Nederland heeft in het Klimaatakkoord van Parijs afgesproken om broeikasgasemissies drastisch te verminderen. Een belangrijke stap hierin is het verhogen van de grondwaterstand in het veenweidegebied. Dit lijkt misschien een kleine verandering, maar een hogere grondwaterstand heeft invloed op het gehele bedrijfssysteem van melkveehouders. Daarom onderzoekt het programma Boeren op Hoog Water sinds 2020 een aangepast bedrijfssysteem: een melkveebedrijf met hoge grondwaterstanden.
Wat gebeurt er met de bedrijfsvoering als de grondwaterstand stijgt naar 20 centimeter? En net zo belangrijk: biedt dit voldoende economisch perspectief ten opzichte van een traditionele melkveehouderij met een ontwatering van circa 50 centimeter beneden maaiveld? Kortom, dit onderzoek is cruciaal voor een duurzame toekomst in de Nederlandse landbouw.
TEAM
PARTNERS
STAKEHOLDERS
DOWNLOADS
DISCLAIMER
Het blijkt in de praktijk lastig te zijn om een grondwaterstand van -20cm onder maaiveld overal te realiseren. Het aanleggen van extra drainagebuizen heeft de situatie verbeterd voor het merendeel van de percelen waar dit speelde. Op een enkel maaiperceel worden echter nieuwe maatregelen overwogen. Voor het goed kunnen inschatten van de effecten op bijvoorbeeld grasgroei en draagkracht zijn meerdere meetjaren nodig. Daarom is tot nu toe nauwelijks gecommuniceerd over de resultaten.
Uit het onderzoek blijkt dat het mogelijk is om de grondwaterstand omhoog te brengen. Na de inregeljaren en aanpassingen aan het drainagesysteem in 2023 lijkt op de hoogwaterpercelen op de meeste plekken een grondwaterstand van maximaal 20-centimeter beneden maaiveld behaald. De eerste resultaten van dit onderzoek laten zien dat het nieuwe bedrijfssysteem de uitstoot van broeikasgassen inderdaad vermindert. Dit biedt perspectief om de klimaatdoelstellingen te kunnen halen. Een nadere specificering van deze resultaten is te vinden in deze rapportage van het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden (NOBV).
Het gaat hier om voorlopige onderzoeksresultaten. Sommige resultaten zijn beschikbaar voor de periode t/m 2022 en sommige t/m 2023. Een aantal resultaten van 2023 moet nog worden verwerkt, en ook in 2024 loopt het onderzoek door. Zo worden extra data verzameld om de conclusies te verstevigen. Het eindrapport komt in de tweede helft van 2025 beschikbaar.
BOHW is een voortzetting van een reeks eerdere activiteiten rond infiltratie in het veenweidegebied. Er wordt al sinds 2004 onderzoek gedaan naar de mogelijkheden en effectiviteit van verschillende infiltratiesystemen in het westelijk veenweidengebied. Onlangs is een statistische analyse hiervan gepubliceerd door de WUR. Het onderzoek dat op de Hoogwaterboerderij wordt gedaan onder de noemer Boeren op Hoog Water draait sinds 2020. Het project BOHW is formeel van start gegaan in 2020 en is voorzien om te lopen tot en met 2029. De jaren 2020 en 2021 waren bedoeld als ‘inregeljaren’ (fase 1). De jaren 2022 t/m 2024 (fase 2) zijn bedoeld als ‘onderzoeksjaren’. Voor de jaren 2025 t/m 2029 (fase 3) is een verdiepingsfase voorzien.
Hoogwaterboerderij van KTC – Zegveld
Boeren op Hoog Water hoort bij het innovatiespoor Integrale Bedrijfsvoering.
Er is een relatie met het thema greppelinfiltratie. Bij Boeren Op Hoog Water wordt gebruik gemaakt van drukdrainage. Maar er zijn meerdere manieren om het peil te verhogen. Het blijkt nog niet zo gemakkelijk om de grondwaterstand te verhogen tot 20 cm – maaiveld (=streefwaarde).
Er ligt ook een relatie met VeeSt waar het gaat over de bruikbaarheid van de oeverzone; een hoge grondwaterstand leidt mogelijk tot verlies van landoppervlak. Dit zal ook effecten hebben op het bedrijfsresultaat. Tegelijkertijd zijn er meer veranderingen die invloed hebben op de bruikbaarheid/productiviteit van de oeverzone.
Natte teelten: Boeren op Hoog Water en Natte teelten zitten beide ergens op de lijn van ‘gewoon droog’ naar ‘heel nat’. Sommige vragen, zoals bijvoorbeeld de relatie tussen vernatting en aanwezigheid van knutten die blauwtongvirus overbrengen, worden in beide projecten gesteld. Als graslandpercelen te nat worden voor de teelt van gras, kan het voor een melkveehouder een economische overweging zijn om daar te gaan experimenteren met andere teelten dan gras.
Themasheet Greppelinfiltratie