Veen dat in contact staat met zuurstof stoot CO2 uit. Wie de uitstoot van broeikasgassen wil terugdringen, denkt snel aan vernatten. Maar soms is vernatten niet haalbaar. VIPNL onderzoekt verschillende andere oplossingen. Zoals het afdekken van veen met grond: een introductie in profielkeren en overlagen.

Neem de Groote Veenpolder (gelegen in de gemeente Weststellingwerf, bij Wolvega) in Friesland. Het grondwater zijgt snel weg. Om de grondwaterspiegel op peil te houden, moet veel water worden aangevoerd. Water dat vervolgens weer heel snel wegloopt naar de lager gelegen Noordoostpolder. Dweilen met de kraan open: vernatten is hier geen praktische oplossing.

Hoe kun je veen op die plekken toch afsluiten van zuurstof? VIPNL onderzoekt twee methodes: profielkeren en overlagen.

Profielkeren: veen terug onder de grondwaterspiegel

Bij profielkeren verwissel je de veenlaag aan de oppervlakte met de daaronder gelegen laag zand. Het veen komt dan weer onder de grondwaterspiegel. De veenverbranding stopt.

Of die theorie klopt, onderzoeken we onder andere in de Groote Veenpolder. Daar werd de veenlaag in het najaar van 2023 met een kraan gekeerd. Dit perceel wordt vergeleken met een controleperceel.

Gevolgen voor boer en klimaat in kaart gebracht

De bouwvoor – de vruchtbare toplaag – werd bij het keren behouden (opzij gelegd en na het keren bovenop teruggeplaatst). Desondanks verandert profielkeren natuurlijk wel de eigenschappen van het perceel. Het Louis Bolk Instituut onderzoekt daarom onder andere de gewasopbrengst en waterhuishouding van de bodem.

De metingen naar broeikasgasuitstoot gaan pas over een paar jaar van start. We verwachten namelijk dat de bodem in eerste instantie CO2 op gaat nemen: de bodem is immers verstoord en zal opnieuw gaan opbouwen. Als de bodem na een paar jaar tot rust is gekomen, onderzoeken we of de uitstoot blijvend lager is.

Uitbreiden naar andere plekken en middelen

Om zoveel mogelijk verschillende situaties in kaart te brengen, breiden we het onderzoek naar profielkeren verder uit. In Staphorst verkennen we inmiddels welke percelen mogelijk geschikt zijn. Daarna zullen we de betreffende boeren benaderen. We willen in Staphorst gaan keren met een ploeg. Met een ploeg kun je minder diep profielkeren (tot 1,6 meter), maar het gaat sneller en zou goedkoper kunnen zijn dan keren met een kraan.

Overlagen: het eenvoudiger alternatief

Voor profielkeren gelden een aantal voorwaarden. De totaal te bewerken laag mag maximaal twee meter dik zijn, anders is deze niet te keren. Dat betekent een veenlaag van maximaal een meter dik, en daaronder minimaal een meter zand. Voor profielkeren is ook een ontgrondingsvergunning nodig.

Relatief eenvoudiger is overlagen. Veen wordt dan niet onder de grondwaterspiegel gekeerd maar afgedekt met een laag zand. Als dit zorgvuldig gebeurt, sluit dit zand de veenlaag af van zuurstof.

In Friesland loopt er inmiddels een proef met overlagen, in Overijssel wordt deze opgestart en ook in Noord-Holland willen we een proef starten. Wederom om in verschillende situaties te onderzoeken welke effecten optreden voor landbouwkundig gebruik en klimaat. Specifiek zal de logistiek in deze proeven de aandacht vragen: want hoe ga je op een praktische manier zoveel grond aanvoeren en waar vandaan?

Vragen of meer weten? Neem contact op met thematrekker Dirk Johan Feenstra: dirk@vip-nl.nl

Foto’s: Peternella Veldhuizen