Veenmos houdt van een zuur milieu. Het water in veel veenweidegebieden in (West-)Nederland is basisch en daarmee gebufferd. Mede daardoor is het moeilijk om veenmos te telen omdat veenmossen hier slecht tegen kunnen. VIPNL vroeg zich af: kun je veenmos laten groeien met dat basenrijke water? Bijvoorbeeld door het aan te zuren? Ja, blijkt uit ons laboratoriumonderzoek. In onze praktijkpilot van één hectare blijkt aanzuren van de veenbodem nog wel een uitdaging.

 

Onder welke omstandigheden groeit veenmos?

Veenmos groeit in hoog- en laagveengebieden. Van nature komt het voor in zure milieus. Het mos kan zelfs zijn eigen milieu aanpassen door het zelf aan te zuren en veel vocht vast te houden. Het is dan ook een ecosysteembouwer, en wanneer het goed groeit creëert het nieuw veen.

Het oppervlaktewater in grote delen van (West-)Nederland is niet zuur maar juist gebufferd/basenrijk. Bij die buffering wordt CO₂ omgezet in bicarbonaat. Voor veenmossen is bicarbonaat giftig: wanneer ze te lang worden blootgesteld aan bicarbonaat gaan ze dood. In zure omstandigheden (bij een pH van 6 of lager) wordt nauwelijks bicarbonaat gevormd. En kunnen veenmossen zich goed ontwikkelen.

Wat heeft VIPNL onderzocht?

VIPNL heeft onderzocht of veenmos in basenrijk oppervlaktewater kan groeien door het waterpeil constant hoog te houden tot bijna aan het oppervlak.  Ook heeft VIPNL onderzocht hoe we basenrijk oppervlaktewater geschikt kunnen maken voor de teelt van veenmossen. We hebben onderzoek gedaan naar twee oplossingsrichtingen:

• Veenmos groeit van nature boven water, we hebben de plant zowel boven als onder water geteeld.
• Veenmos is in voormalig gebufferd oppervlaktewater geteeld, dat is aangezuurd om het bicarbonaat te verwijderen. We verwachtten dat het aangezuurde water het veenmos onder water beter kan helpen opstarten.

Wat bleek?

In het experiment groeide veenmos beter na aanzuren en ook beter wanneer het boven het wateroppervlak kon groeien. Hydrologie en waterchemie zijn in de praktijk dus van groot belang.

Conclusie: veenmossen moeten enkele centimeters boven het (gebufferde) oppervlaktewater groeien. En het actief aanzuren van irrigatiewater kan misschien bijdragen aan het succesvol laten groeien van veenmos op vernatte veenweidebodems.

Hoe verder?

In het Ilperveld onderzoekt VIPNL nu met een praktijkproef of het aanzuren op veldschaal mogelijk is en of het telen van veenmossen hier lukt. Als dat lukt en als de mossen een jonge veenlaag ontwikkelen, dan kunnen ze zelf hun omgeving dusdanig beïnvloeden dat verder aanzuren ook niet nodig is. Aanzuren zou dan alleen in de opstartfase mogelijk gebruikt hoeven worden.

Een andere uitdaging is om te kijken of veenmosteelt ook echt een economische bestaansbasis kan krijgen, door veenmos niet alleen te telen, maar ook te oogsten. In Duitsland zijn hier goede ervaringen mee, maar in West-Nederland zijn de omstandigheden vaak lastiger door de waterkwaliteit. Er zijn contacten met de potgrond- en substraatindustrie om te kijken of veenmos oogsten een alternatief kan zijn voor het afgraven van veengebieden. Het NOBV onderzoekt binnen de pilot hoe hoog de koolstofvastlegging van veenmos is.

Waarom doet VIPNL onderzoek naar de groei van veenmos?

Veenweidegebieden worden ontwaterd om ze geschikt te maken voor landbouw. Daardoor verdroogt het veen en daalt de bodem. Er komt ook veel CO₂  vrij uit verdroogde veenweidegebieden.

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat we de CO₂-uitstoot van veenweidegebieden terugdringen. Het vernatten van deze gebieden is één van de oplossingen. Het is belangrijk dat grondgebruikers ook bij vernatten nog steeds een inkomen kunnen halen uit hun percelen. Wordt een perceel te nat voor vee, dan kan het telen van natte gewassen een alternatief worden.

Veenmos is zo’n nat gewas. Veenmos slaat veel CO₂ op en is geschikt voor potgrond. Voor potgrond wordt nu nog vaak grootschalig veengebieden afgegraven. Dit heeft grote gevolgen voor de natuur. Dat maakt veenmosteelt extra interessant.

Lees meer

• VIPNL publiceerde over het onderzoek een artikel in Ecological Engineering.
• In het najaar van 2024 verscheen een artikel in het tijdschrift Landschap (2024-4) over vernatte veenlandschappen als oplossing voor vraagstukken rond waterberging, koolstofopslag, productief landgebruik, veengroei, natuur en recreatie: Wetscapes als duurzaam toekomstperspectief voor veenlandschappen.