Proeftuin Friesland

Natte teelten

In de proeftuin Friesland wordt onder andere het VIPNL-thema Natte teelten in waterrijk veen uitgevoerd. Binnen dit thema is veel aandacht voor nieuwe innovatieve teelten bij een hoog grondwaterpeil. Bijvoorbeeld lisdoddeteelt als bouwmateriaal, en ook andere gewassen welke biomassa produceren voor de biobased economy zoals riet en grassoorten. Een hoger slootpeil en een hogere grondwaterstand kan veenafbraak en daarmee broeikasgasemissie en bodemdaling verminderen, waterkwaliteit verbeteren en positief zijn voor biodiversiteit. In de onderzoeken naar Natte teelten richten we ons op het productief en economisch inzetten van sterk vernatte veenbodems, daar waar het voor melkveehouderij te nat wordt om rendabel melkvee te houden. Naast teeltvraagstukken (watervraag, bemesting, persistentie, oogst e.d.) en productie, zijn er ook vragen over de invloed op overige ecosysteemdiensten die geleverd moeten worden zoals bodemkwaliteit, biodiversiteit en waterkwaliteit. Ook wordt onderzoek gedaan naar broeikasgasemissies bij natte teelten met het oog op de reductiedoelstelling voor 2030.

Klei in veen

Naast nieuwe teelten wordt in deze proeftuin ook de innovatieve maatregel Klei in Veen onderzocht in het proefproject ‘Klei IN Veen’. Veen verrijken met klei door middel van inspoeling kan als maatregel bijdragen aan de afremming van veenoxidatie, zo blijkt uit lab- en veldproeven. Door het inspoelen van klei met een hoog lutumgehalte (gronddeeltjes kleiner dan 2 μm) vormen er in pure veengronden klei-humuscomplexen met de organische stof van veen. Als gevolg van de aanwezigheid van klei verlopen afbraakprocessen trager dan wanneer er geen klei aanwezig is. Dit maakt het inspoelen van klei in veengrond een effectieve maatregel om de afbraak van organische stoffen af te remmen. Daarmee kunnen bodemdaling en CO2-emissies worden afgeremd zonder te vernatten. Omdat er op dit moment nog onvoldoende kennis beschikbaar over de effectiviteit, de afwentelingseffecten, en de wijzen van toepassing van het verkleien van veen is verder onderzoek nodig.

Profielkeren

Sinds 2023 wordt in de proeftuin Friesland ook het thema Profielkeren uitgevoerd. Sloot- en grondwaterpeilverhoging is de meest bekende maatregel om veenoxidatie, en daarmee bodemdaling, te verminderen. Maar niet overal laat de bodem dat toe. In die gebieden wordt gekeken naar alternatieve soorten maatregelen. Een van de mogelijke maatregelen zonder verhoging van de grondwaterstand is het zogeheten profielkeren. Dit kan worden toegepast bij bodems met een dunne veenlaag, bijvoorbeeld een veenlaag op zand- of kleigrond.

Bij het keren van een bodemprofiel wordt de ondergrond van onder de veenlaag naar boven gehaald om daarmee zoveel mogelijk veen onder de waterspiegel te brengen en zo de CO2-emissie te reduceren. Proeven met profielkeren moeten gaan bieden in de mogelijke bijdrage die het keren van veenprofielen kan opleveren voor de klimaatopgave in de landbouw – en mogelijk ook bij de voorkoming van verdere bodemdaling.

Overlagen

Overlagen is een innovatieve bodemmaatregel waarbij de veenbodem wordt afgedekt met klei of een andere grondsoort. Als veen niet meer wordt blootgesteld aan de open lucht, wordt oxidatie afgeremd. Onder andere in de proeftuin Friesland wordt onderzocht in hoeverre met de afremming van veenoxidatie door middel van overlagen een vermindering van broeikasgasemissies wordt bereikt. Het onderzoek richt zich ook op het effect van de maatregel op de inklinking van de bodem. De boven op de veenlaag aangebrachte lagen zijn afkomstig van elders, zoals partijen klei uit de akkerbouw in de Noordoostpolder of baggerslib uit de Eems-Dollard.

Proeftuintrekker

Trekker van de proeftuin Friesland is Nico Viersen, nico@vip-nl.nl

Nico is Strategisch adviseur veenweide voor de Friese veenweidegemeenten. In die rol is hij verantwoordelijk voor onderzoek en monitoring binnen het Friese Veenweideprogramma 2021 -2030 en is hij het eerste aanspreekpunt voor innovaties. Nico is tevens lid van het regieteam van het Friese Veenweideprogramma en in die hoedanigheid lid van de begeleidingscommissie van het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden (NOBV) en contactpersoon voor het Veenweiden Innovatiecentrum (VIC).

Kijk voor meer informatie over de lopende veenweideprojecten in Friesland op de website van Veenweide Fryslân.