Themasheet Natte teelten

Natte teelten

Wat zijn Natte teelten?

Het doel van natte teelten op veenweidegrond is meervoudig: het tegengaan van bodemdaling, het beperken van broeikasgasemissies, het verminderen van emissies naar water, waterberging, het versterken van biodiversiteit en de productie van biomassa aan de hand van een maatschappelijk gedragen verdienmodel. De meest bekende natte teelt is riet, waarmee daken kunnen worden bedekt. Als uitgangspunt wordt aangehouden dat natte teelten gewassen zijn die bij een grondwaterstand van ongeveer 20 cm onder maaiveld of hoger kunnen groeien en biomassa produceren met een marktwaarde.

Natte teelten in veenweidegebieden zijn een nieuwe vorm van landgebruik met de nodige opstartvragen. Voordat deze nieuwe teelten rendabel zijn, moet er nog doorontwikkeld worden. Zo zijn er naast vragen rondom de teelt en oogst, ook vragen rondom effecten op bodem, water en biodiversiteit. Ook de opslag, verwerking en vermarkting van biomassa moeten nog flink doorontwikkeld worden. Natte teelten in veenweiden kunnen naar verwachting broeikasgasemissies remmen. Gezien de klimaatdoelstellingen is het van belang passende teeltomstandigheden te vinden waarbij de emissies van methaan, CO2 en lachgas juist optimaal zijn gereduceerd.

Waarom is het belangrijk?

Door gewassen te telen bij hoge grondwaterpeilen kan het veengebied productief blijven benut, en kunnen bodemdaling en de emissie van broeikasgassen naar verwachting worden geremd. Natte teelten op waterrijk veen kan bijdragen aan het realiseren van schoner water, waterberging en het versterken van biodiversiteit. Natte teelten kunnen mogelijk een verdienmodel vormen voor veenweidepercelen die niet meer als grasland kunnen worden beheerd, zoals zogenaamde ‘knikpuntgebieden’. Verder kunnen natte teelten (vezelteelt) bijdragen aan alternatieve en duurzame bouwmaterialen, zoals vezelplaten. Ondernemers kunnen zo meerdere maatschappelijke diensten leveren; productie van voedsel, veevoer of vezels (grondstoffen voor de biobased economie), waterberging, waterzuivering en behoud van biodiversiteit en leefomgeving en maatschappelijke kosten van bodemdaling en broeikasgasemissies verminderen.

Het is ook van belang om te onderzoeken of natte teelten bijdragen aan het verminderen van CO2-emissie en of dit kan bijdragen aan het leefbaar houden van het platteland. Het NOBV doet onderzoek naar emissies bij natte teelten. De uitkomsten van deze onderzoeken zijn belangrijk voor de kennis over klimaatmitigatie door natte teelten. De totale keten moet ook in kaart worden gebracht, van teelt tot en met eindgebruiker. Het benutten van bio grondstoffen ten opzichte van fossiele grondstoffen leidt tot extra klimaatwinst.

Rekentool

De VIPNL rekentool maakt inzichtelijk in welke situaties en onder welke omstandigheden en voorwaarden de teelt van natte vezelgewassen rendabel is. Elke gebruiker kan diverse variabelen in de tool aanpassen naar gelang de specifieke omstandigheden waaronder de natte teelt wordt toegepast. Bovendien wordt op basis van deze tool bekeken welk extra onderzoek en welke innovatie nog nodig is om het saldo van deze teelten te verbeteren. De rekentool is ontwikkeld met behulp van onderzoeksgegevens die zijn verkregen uit onder meer onderzoek naar natte teelten binnen VIPNL. De rekentool is nog niet gebaseerd op de resultaten van het NOBV.

Download hier de rekentool

CONTACT

Arnoud de Vries (Natuurlijke Zaken)

E-mailadres:
a.devries@natuurlijkezaken.nl

TEAM

Arnoud de Vries (Landschap Noord-Holland/Natuurlijke Zaken)
Jeroen Pijlman (Louis Bolk Instituut)
Abo de Buck (Louis Bolk Instituut)
Waas Thissen (Louis Bolk Instituut)
Jacco de Stigter (Louis Bolk Instituut)
Robert-Jan van Diepen (Louis Bolk Instituut)
Christian Fritz (Radboud Universiteit)
Oswin van der Scheer (Radboud Universiteit)
Gert-Jan van Duinen (stichting Bargerveen)
Ivan Mettrop (Altenburg en Wymenga)
Jeroen Geurts (KWR water)
Erica Mosch (Hogeschool Van Hall Larenstein)
Peter van der Maas (Hogeschool Van Hall Larenstein)
Marelle van der Snoek (Hogeschool Van Hall Larenstein)
Youri Egas (Youri Egas Advies)

STAKEHOLDERS

Landbouw in de veenweiden
Grondeigenaren / verhuurders in de veenweiden
Provincies
Waterschappen
Ministerie LVVN
(potentiële) kopers
verwerkers en toepassers van de geoogste biomassa

DOWNLOADS

• Voortgangsrapportage 2023

• Voortgangsrapportage 2024

DISCLAIMER

Natte teelten hebben mogelijk potentie als alternatief verdienmodel voor het veenweidegebied. Maar, er is goed teeltmanagement nodig om emissies zo optimaal mogelijk te beperken, en natte teelten zijn nog sterk in ontwikkeling (zowel de teelt zelf als het verdienmodel). Voor wat betreft het verdienmodel spelen factoren een rol, zoals GLB-subsidie, teelt methode, drogen van het gewas en de opschaling van teelten. Natte teelten worden nog niet grootschalig uit gerold, maar in het GLB worden wel al subsidies gegeven voor natte teelten.

Voorlopige resultaten

Klimaat en milieu
Voorjaar 2025 wordt een hoofdstuk gepubliceerd over emissies bij natte teelten en natuur als onderdeel van de rapportage van het NOBV over de eerste onderzoeksperiode. De meest actuele informatie is te vinden op de site www.nobveenweiden.nl

Het is van belang om natte teelten te beschouwen als onderdeel van een grotere keten, dus van teelt in het veenweidegebied met een emissie of emissiereductie, inclusief de verwerking tot een product voor de consument en eindgebruik door de consument. Een levenscyclusanalyse (LCA) is een methode om te kijken hoe natte teelten presteren ten opzichte van bestaande – vaak minder duurzame – alternatieven.

Lees meer

Ondernemers
Vanuit de markt is er een brede interesse voor natte teelten. 75 bedrijven zijn benaderd, waarvan enkele bedrijven al een toepassing hebben gevonden voor de toepassing van natte teelten.

Denk aan Bouwgroep Dijkstra Draisma, die lisdodde gebruikt voor spouwmuur-isolatie en verpakkingsbedrijf Grown-bio, dat op kleine schaal met lisdodde experimenteert. De markt voor biogrondstoffen is nog relatief nieuw en er zijn enorm veel mogelijkheden, zoals bio-kunststoffen, bouwpanelen als vervanger voor hout, isolatiemateriaal en voedingstoffen en substraten.

Lees meer

Maatschappij
In de maatschappij is enerzijds draagvlak voor de transitie van fossiele naar biogrondstoffen. Tegelijkertijd is er ook weerstand bij mensen die natte teelten zien als een verdichting van het open veenweidelandschap.

Vanuit de melkveehouderij wordt naar natte teelten gekeken met gemengde gevoelens. Enerzijds is er best belangstelling voor nieuwe verdienmodellen, anderzijds wordt natte teelten ook gezien als concurrent op de grondmarkt.

Lees meer

Water
Bodem en water zijn belangrijk voor de opbrengst van natte teelten. Biomassaopbrengsten van lisdodde en riet varieerden tussen ca. 1 en 15 ton droge stof per hectare tussen acht locaties in 2022.

Locaties met een lage bodem pH en lage nutriëntenbeschikbaarheid gaven vaker lagere biomassaopbrengsten. Op sommige locaties leken hoge chlorideconcentraties een reden te zijn voor de lagere opbrengsten. Gegevens uit eerdere metingen lieten zien dat ook andere factoren van invloed zijn op biomassaopbrengsten, zoals het aantal jaren na aanleg, de diepte van afplaggen, graasdruk door ganzen en het watermanagement. Naar schatting kunnen bij een adequaat teeltmanagement en een voedselrijke wortelzone winteropbrengsten van circa 8 tot 10 ton droge stof per hectare per jaar mogelijk zijn voor lisdodde en riet. Voor meer informatie lees dit artikel

Lees meer

Meer over thema

Lisdoddeproductie optimaliseren: soort en waterbeheer

24/04/2025/door Linda Brinkman

Kunnen methaanemissies de klimaatwinst van natte teelten op vernatte veengrond tenietdoen?

17/02/2025/door Lotty Nijhuis

‘Als er geen verdienmodel is, gaat niemand het doen’

17/01/2025/door Linda Brinkman

Pilot boeren: ‘Stimuleer biobased bouwen’

13/01/2025/door Linda Brinkman

Innovatiefunnel

Meer informatie over de funnel

Stand van zaken

Natte teelten bevindt zich in het stadium ‘complete concepten’ en in het beste geval ‘opgeschaalde pilots’. Riet is een bewezen natte teelt, maar vooral in buitendijks gebied en niet op veenweidepercelen. Lisdodde wordt kleinschalig door de markt opgekocht voor spouwmuurisolatie en constructieve isolatiepanelen. Olifantsgras, zonnekroon en wilg is op de markt, maar vooral geteeld in kleigebieden. Andere teelten, zoals zegge en rietgras dergelijke nog in een onderzoek stadium.

TIJDLIJN

2022

Opstartfase
Opstart met aandacht voor harmoniseren van onderzoeksopzet bij verschillende proeflocaties. Samenstellen en opstarten technische begeleidingscommissie. Integreren bestaande rekentools kosten baten berekeningen. Voortzetting bestaande proeflocaties.
2023

Teelt nieuwe gewassen
Keuze nieuw te onderzoeken gewassen (10 verschillende), en identificatie van onderzoeksprioriteit per gewas. Opzet en aanleg mesocosm proeven. Aansluiting zoeken bij andere (grotere) proeflocaties Burkmeer en Hege Warren, aanverwante onderzoekstrajecten en aansluiten bij ketenontwikkeling voor toepassing natte teelten. (Aangepaste) voortzetting van ingezet onderzoek. Plaatsing 10 verschillende gewassen in innovatiefunnel. Delen van huidige inzichten via webinar en vakbladen.
2024

Voortzetting onderzoek 10 verschillende gewassen op proeflocaties
(Aangepaste) voortzetting onderzoek 10 verschillende gewassen op proeflocaties, mesocosms en onderdeel markt en verdienvermogen. Communicatie van belangrijke bevindingen.
2025

Eindjaar onderzoek
(Aangepaste) voortzetting onderzoek 10 verschillende gewassen in proeflocaties, mesocosms en onderdeel markt en verdienvermogen.

NB: Er wordt jaarlijks een programma opgesteld (dynamisch programmeren) op basis van de meest recente inzichten. Tevens wordt jaarlijks bepaald wat de innovaties zijn waaraan gewerkt gaat worden. Dit jaarprogramma loopt van 1 april tot en met 31 maart.
2026

Afronding programma
Oplevering eindrapportage

Vorige Volgende

Pilotlocaties

Van de locaties hieronder zijn er twee proeflocaties met mesocosms in Oosterwolde (Friesland) en Nieuwegein (Utrecht).
Ook wordt er geparticipeerd bij de proeflocaties in: Burkmeer (Noord-Holland), Hegewarren (Friesland), Ankeveen (Noord-Holland) en Helmond (Noord-Brabant).
Het veldonderzoek op deze locaties wordt aangevuld met literatuuronderzoek.
Ook is per 2022 een voortzetting gemaakt van het markt- en ketenonderzoek van Natte Teelten, waarbij resultaten vanuit de eerdere programma’s IPV, Veen, voer en verder en Better Wetter als belangrijkste basis zijn gebruikt.

Relatie met andere VIPNL thema’s

Natte teelten valt onder het innovatiespoor Landgebruik, waar ook het thema Veenmos onder valt. Omdat het onderzoek naar de ontwikkeling van natte teelten zich zowel richt op telen als op ecosysteemdiensten en het (potentiële) verdienmodel, en omdat er binnen het thema naar ca. 10 soorten gewassen wordt gekeken die onder verschillende omstandigheden groeien, is er een relatie met veel verschillende andere thema’s binnen VIPNL. Bijvoorbeeld: Boeren op hoog water, Veenweidesloot van de toekomst: waterverbruik/kwaliteit/buffering en regionale watervraag: Veenmosteelt.